Stand-Up’ın Atası: Meddahlık

Meddahlık, geleneksel Türk halk gösteri sanatlarından belki de unutulmaya en yüz tutmuş olanıdır. Aslında meddahlık bugünkü tek kişilik komedi gösterilerinin (stand-up show) atası sayılabilir. Bu yazımızda halkın içinden çıkıp yüzyıllarca köy meydanlarından, saraylara her yerde kendine yer bulan bu sanattan bahsedeceğiz.

Meddahlık Nedir?

En kısa tanımıyla meddahlık öykü anlatma sanatıdır. Meddah kelimesi Arapça “öven” anlamına gelmektedir. Meddah öyküsünü anlatırken doğaçlama taklit ve canlandırmalarla izleyicisini hem eğlendirir hem de düşündürür. Meddahlar çeşitli efsaneleri, tarihi olayları, kişileri veya kurmaca olayları hikâye konusu edebildikleri gibi yaşadıkları dönemin toplumsal ve politik olaylarına da gönderme yaparak eleştiri, övgü veya sadece topluma ayna tutma amacı taşıyabilirler. Ancak oyun konuları izleyicilerin sosyoekonomik durumu, ilgisi, yaş grubu ve gündeme bağlı olarak doğaçlama olarak geliştirildiği için hemen hemen her oyun özgündür. Dolayısıyla günümüze ulaşan meddah hikayeleri çok azdır.

Nasıl Meddahlık Yapılır?

Meddahlık gösterisinde hemen hemen hiç dekor bulunmaz; burada önemli olan kişinin doğaçlama, taklit ve yeteneğidir. Sanatını icra eden meddah çoğu zaman yüksekçe bir sandalyede oturur ve bir elinde kimi zaman dikkat çekmek kimi zaman da ses efekti yapmak için kullandığı bir baston bulunurken öteki elinde de çeşitli karakterlere bürünmek ve sesini değiştirmek için kullandığı bir mendil bulunur. Meddahlar öykülerine birer tekerlemeyle başlayıp genelde “her ne kadar sürçülisan ettikse affola!” diyerek anlatmayı bitirirler.

Meddahlığın Gelişimi

Meddahlar çoğunlukla halkın içinden çıkar. Eskiden meddahlık usta-çırak ilişkisiyle öğrenilse de günümüzde tiyatro fakültelerinde ve halk eğitim merkezlerinde gerekli eğitimler alınabilmektedir. Meddahlık sanatı 14. yüzyılda önce sarayda başlayıp, halkın arasına karışmasıyla daha da sevilen bir sanat haline gelmiştir ve şehirden şehre dolaşan meddahlar hem hikayeleri hem de çeşitli havadisleri yanlarında taşımışlardır. Yakın Türkiye tarihindeki en ünlü meddah İsmail Hakkı Dümbüllü’dür (1897-1973).

Türk gösteri sanatlarının en bireysel ve halka en yakın olanı meddahlık 2008 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne alındı.

Kaynakça: http://www.yenitiyatrodergisi.com/makale/dunden-bugune-gelenekselden-cagdasa-meddahlik-sanati

http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR-202285/meddahlik.html