El Emeği Göz Nuru: Oya İşi

Tülbentleri, mendilleri, giysilerin yaka ve kol ağızlarını yıllar yılı süsleyen, belki de yapımı için verilen emeğe ve harcanan zamana pek de dikkat etmediğimiz oya işi, Türk el sanatlarının içinde Anadolu’da en yaygın olandır. Çoğu zaman süsleme amacıyla ipek veya pamuk ipliğinden örülen bu ince, üç boyutlu dantelin tarihi aslında çok daha eskiye dayanıyor.

Yapılan arkeolojik kazılardaki buluntulara göre oya işinin M.Ö 2000’lere kadar gittiğini söylemek mümkün. Oya, dünya literatüründe “Türk danteli” olarak bilinirken, dantelin Avrupa’ya gidişiyle ilgili de çeşitli teoriler mevcut. Kimileri Avrupa’nın iğne oyasıyla 16.yy’da tanıştığını söylerken, bazı kaynaklara göre bu 12.yy’da Anadolu-Balkanlar-İtalya ve Avrupa’nın geri kalanı şeklinde bir rota izlemiştir.

Oyalardaki motifler çok çeşitlidir ve bize onları üreten insanların hayal gücü, gözlem yeteneği ve yaşadıkları yer ile ilgili çeşitli ip uçları verebilirler. En yaygın motifler doğadan esinlenen bitkiler, meyveler ve hayvanlardır; öte yandan yapan kişinin aşkını veya kırgınlığını anlatan desenler ve semboller de mevcuttur. Örneğin sarı karanfilli oya; kişinin hasretini, özlemini ve üzüntüsünü dile getirirken, erkeğin ailesi tarafından geline gönderilen pembe çardak güllü yazma, onun baş tacı edileceğini gösterir.

Oyalar geçmişten günümüze evlenirken kızların yanında yeni evlerine götürdüğü çeyiz bohçalarında çokça bulunmaktadır. Oyanın kullanım alanları ise yatak, masa ve sehpa takımlarından giysilerdeki aksesuarlara hatta takılara kadar genişlemiştir. Bunların yanı sıra Ege, Akdeniz, Marmara bölgelerinin erkek halk oyunları kıyafetlerinde, mendillerde, bele bağlanan yemenilerde ve özellikle başlıklarda da oya kullanımı devam etmektedir. Oya işi günümüzde birçok meraklısı tarafından neredeyse terapi amaçlı yapılan bir hobi haline de gelmiştir. Böylece, umarız ki, bu el emeği göz nuru kültür mirası gelecek nesillere de aktarılacaktır.

 

Kaynakça: http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR-51137/oya-sanati.html

http://www.rumeysa.net/node/499